Gruczoły błony śluzowej żołądka

W zależności od specjalizacji komórek, z których są zbudowane, wytwarzają różnorodną wydzielinę, a mianowicie:

• śluz,
• kwas solny,
• pepsynogen, który następnie pod wpływem kwasu solnego zamienia się w pepsynę,
• gastrynę oraz
• tzw. czynnik wewnętrzny (Castle’a).

Wymienione wydzieliny (różnego rodzaju gruczołów błony śluzowej) i woda są głównymi składnikami soku żołądkowego, który w normalnych warunkach jest wydzielany w ilości ok. 31 na dobę. Śluz pokrywa błonę śluzową i zabezpiecza ją przed działaniem kwasu solnego i enzymów trawiennych oraz w pewnych granicach chroni ją od uszkodzeń mechanicznych i termicznych.
Kwas solny jest niezbędny dla zamiany pepsynogenu w pepsynę, zakwasza miazgę pokarmową i w pewnym stopniu ją odkaża. Pepsyna jest enzymem trawiącym białka. Jak już wspomniano, powstaje ona z wydzielanego przez komórki pepsynogenu, po zadziałaniu na pepsynogen kwasu solnego. Pod wpływem pepsyny cząsteczki białka rozpadają się na peptony, zbudowane z mniejszej już niż białka liczby aminokwasów. Gastryna jest hormonem niezwykle ważnym dla właściwego przebiegu procesów wydzielniczych samego żołądka, jak i procesów trawienia odbywających się w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego. Po wniknięciu do krwi gastryna bardzo zwiększa wydzielanie kwasu solnego w żołądku, wzmaga jego skurcze oraz zwiększa wydzielanie enzymów trzustkowych (p. dalej) i wydzielanie żółci. Czynnik wewnętrzny (Castle’a) jest substancją, wydzielaną przez komórki błony śluzowej żołądka umiejscowione głównie w części odźwiernikowej, niezbędną dla wchłaniania witaminy Bi2 i prawidłowego wytwarzania krwinek czerwonych przez szpik. Brak tego czynnika jest powodem niedokrwistości, którą dawniej nie mogąc jej zapobiegać ani skutecznie leczyć nazywano niedokrwistością (anemią) złośliwą. Dzisiaj, poznanie przyczyny umożliwiło skuteczne leczenie choroby, a nawet jej zapobieganie.