Czynności neurowydzielnicze i neurosekrecyjne
Drugą równie wyjątkową cechą podwzgórza, jest stwierdzony doświadczalnie fakt, że komórki nerwowe jego jąder nie tylko wytwarzają bodźce analogiczne do innych centrów układu nerwowego (natury bioelektrycznej), ale że pewne jądra (ich komórki nerwowe) wykazują czynność wydzielniczą, nazywaną czynnością neurowydzielniczą lub neurosekrecyjną. Wydzielina tzw. neurosekret odprowadzana jest neurytami komórek i ostatecznie przekazywana do krwi. Przykładem takiej czynności są m. in. neurohormony oksytocyna i wazopresyna wytwarzane przez jądra podwzgórza (przykomorowe i nadwzrokowe) i przekazywane z tych jąder drogą nerwową (zwaną nadwzrokowo-przysadkową) do tylnej części przysadki mózgowej, gdzie są gromadzone, a następnie wydalane do krwi. Dalsze badania czynności podwzgórza pozwoliły stwierdzić, że poza ww. neurohormonami wydziela ono kilka substancji czynnych, które drogą krwi są przekazywane do przedniego płata przysadki mózgowej; pobudzają one w nim bądź hamują wydzielanie tzw. hormonów tropowych, czyli zwrotnych. Te czynne substancje nazwano czynnikami podwzgórzowymi lub ogólniej podwzgórzowymi hormonami regulacyjnymi. Stwierdzono jak dotychczas że podwzgórze wydziela 6 czynników pobudzających wydzielanie hormonów tropowych i 3 czynniki hamujące. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje czynnik pobudzający hormon wzrostu oraz czynnik (hormon) hamujący jego wydzielanie somatostatyna. Najnowsze badania wykazują, że somatostatyna hamuje również wydzielanie insuliny, glukagonu i innych jeszcze hormonów.
